Art Nouveau Festijn, Den Haag rond 1900
Van 9 tot en met 11 juni staat de Haagse binnenstad in het teken van alweer de vijfde editie van het Art Nouveau Festijn, waarbij allerlei vormen van de kunststroming in het zonnetje worden gezet. Er staat ook dit jaar weer een gevarieerd programma klaar, vertellen organisatoren Rob van Kan en Simon Mulder. Niet alleen zijn er lezingen en wandeltochten langs prachtige architectuur, ook zijn er workshops, rondvaarten en een Art Nouveau expositie.
Het is eigenlijk allemaal begonnen toen een aantal jaar geleden het Lorrie Huis, aan het Smidswater 26 te koop kwam te staan - het ‘mooiste Art Nouveau-pand van Den Haag, volgens Simon Mulder. “Het is een prachtig gebouw met origineel interieur, dat vind je nergens’, aldus Simon. Het idee was om het pand aan te kopen en daar een Art Nouveau Museum van te maken, legt hij uit. Hoewel dat plan uiteindelijk niet van de grond kwam, was er al wel een actiegroep ontstaan en een promotieplan gemaakt. Tijdens een van de vergaderingen van de groep, kwam Simon in contact met Rob van Kan waarmee hij samen het Art Nouveau Festijn heeft opgericht.
Simon Mulder is tevens oprichter van het Feest der Poezië, een stichting waarmee hij literaire voorstellingen maakt. Hij maakt voordrachten met muziek, theater en film en brengt daarmee zowel hedendaagse- als dichters van vroeger op het podium. Tijdens het Art Nouveau Festijn doet hij veel om ook de literaire kant van Den Haag rond 1900 te belichten. “Daarnaast ben ik ook leraar klassieke talen op een middelbare school, maar daarbuiten vooral voordrachtskunstenaar.”
Waarom Art Nouveau?
“De hele cultuur rond 1900 vond ik heel interessant. Via de literatuur heb ik een liefde opgevat voor de ARTNV. De jaren rond 1900 waren jaren van grote vernieuwing, niet alleen in de literatuur, maar op veel maatschappelijke gebieden. Het was een heel spannende tijd”, vertelt Simon. “In de Art Nouveau vond ik het feit dat alles een totaalkunstwerk (Gesammtkunstwerk) is, heel interessant. Alles moet bij elkaar passen, van de deurklink tot aan het bestek. De stijl werd zowel doorgevoerd in meubels en architectuur, als in sieraden en affiches. Je vormt samen met je omgeving het kunstwerk. Dat vind ik fascinerend.”
Rob van Kan, al 24 jaar zelfstandig media-adviseur, vertelt dat zijn interesse in de Art Nouveau altijd al latent aanwezig was. Toen de oproep voor behoud van het Lorrie Huis voorbijkwam, hoefde hij dan ook geen twee keer na te denken. Zeker toen hij eenmaal binnen was geweest in het mooie pand, was er geen twijfel meer mogelijk. En zodoende organiseren de twee nu al voor de vijfde keer het Art Nouveau Festijn in Den Haag.
Wat is Art Nouveau?
De Duitse benaming voor Art Nouveau is Jugendstil. Het is een Kunstvorm die rond 1900 opkwam, eigenlijk als reactie op de toen heersende 19e-eeuwse stijlen, legt Simon uit. Daarin werd heel erg teruggekeken naar het verleden, voornamelijk de barok, renaissance en gotiek. “De kritiek was, dat het gebruik van al die historische stijlen door elkaar een rommeltje was, en er werd opzoek gegaan naar een nieuwe vormentaal voor de 20e eeuw. De Art Nouveau was vernieuwend. Meestal toegepast op het platte vlak, met de beroemde slingerlijnen ‘zweepslagen’ genaamd. In Nederland staat de stijl ook wel bekend als slaoliestijl, vanwege de poster die Jan Toorop ontwierp voor Delfste Slaolie.” In Den Haag is de stijl relatief groot geweest. Den Haag zou je wel de Art Nouveau hoofdstad van Nederland kunnen noemen. De kunstvorm is hier meer geconcentreerd dan in bijvoorbeeld Amsterdam, en de variatie is ook groter.
De stijl werd gebruikt door progressieve mensen en werd ook veel gebruikt voor reclame-uitingen: de opkomst van de massasamenleving. "Het is een heel sierlijke stijl en eentje die overal in doorgevoerd werd, van huizen tot meubels en sieraden tot glas”, legt Simon uit. De natuur speelt een belangrijke rol als inspiratiebron, planten, bloemen en vrouwfiguren komen veel terug in de ontwerpen. In de architectuur worden nieuwe materialen gebruikt: staal en glas. Zo werden er bijvoorbeeld grote gebogen glazen gemaakt, wat toen voor het eerst mogelijk was. "De Art Nouveau-architectuur verblijdt zich er ook in om al dat nieuwe te kunnen laten zien”, vertelt Simon. "Geglazuurde tegels werden ook veel gebruikt”, vult Rob aan, in Den Haag zie je verschillende mooie tegeltableaus, bijvoorbeeld op het Noordeinde en in het Zeeheldenkwartier.”
Art Nouveau kende een vrij korte bloeiperiode, van 1890 tot ongeveer de Eerste Wereldoorlog. De materialen werden toen schaarser, en er ontstonden nieuwe ideeën over kunst en bouwen: efficiënter, rationeler en meer sober.
Programma
Tijdens het Art Nouveau Festijn is er genoeg te doen in de stad en openen bijzondere locaties de deuren voor publiek. Op vrijdag 9 juni geeft kunsthistorica Anne Marie Boorsma bijvoorbeeld een lezing over Art Nouveau en haar belangrijkste (Nederlandse) kunstenaars. Architectuurfotograaf Menno van der Meer geeft een fotografieworkshop met wandeling, gericht op Art Nouveau in de stad. En omdat het Festijn niet alleen om Art Nouveau draait, maar ook om kunst en cultuur rond 1900 in Den Haag, is er fietstocht georganiseerd rond Berlage en zijn tijdgenoten, is in het teken van het Louis Couperus Jaar, de tentoonstelling Louis Couperus - Non-binair avant la lettre? te bewonderen en speelt het Feest der Poëzie de voorstelling 'Van en over Couperus'.
Op zaterdag 10 juni wordt in de Grafische Werkplaats een workshop patronen drukken gegeven, waar deelnemers geïnspireerd op de florale patronen uit de Art Nouveau, zelf een patroon ontwerpen en drukken met behulp van linoleumsnede. In het Ruijtenhuis vindt een workshop glas in lood maken plaats. Verder zijn er beide dagen verschillende wandelingen met gids te maken, ook bijvoorbeeld in het Engels, Frans en Russisch. Ook is er een wandeling met gebarentolk, voor slechthorenden en er is nog veel meer te doen.
Ook is tijdens het Festijn de Haagse Salon te bezoeken, waar kunstwerken te zien zijn van museale kwaliteit uit de Europese Art Nouveau en Art Deco periode 1880-1940, waaronder bijzondere affiches, sculpturen, glaskunst, lampen, meubels en aardewerk. Op zondag is er tevens een bijzondere demonstratie van Peter Laurier en zijn dochter in hun atelier, over het maken van plafondornamenten, van ontwerp tot productie. Het ontwerpen en aanbrengen van plafondornamenten is een waar ambacht dat niet veel meer wordt uitgeoefend, en dit is dus een bijzonder inkijkje in het werk.
Bezoeken
"Het is een uniek festival, echt Haags en heel breed: er is voor ieder wat wils”, legt Simon uit. "En je loopt echt anders door je stad heen, er is steeds weer wat te ontdekken.” "Het is een kleinschalig evenement”, vult Rob aan. "Het Festijn biedt verdieping van de kennis over de Art Nouveau, maar ook voor wie er al meer van weet, hopen we nieuwe dingen te kunnen brengen. Het is een mooi evenement zowel voor leken als kenners.”
Meer informatie en tickets op: www.artnouveaufestijn.nl. Kijk voor leuke Art Nouveau cadeaus ook op de website van Rob van Kan: www.artnouveaucadeau.nl en wie meer wil weten over het Feest der Poëzie kan terecht op: www.feestderpoezie.nl.
Tekst: Sophia van Tol
